Υμενόπτερα (Ομοταξία: Έντομα, Τάξη: Υμενόπτερα)

 Τα Υμενόπτερα είναι μια μεγάλη Τάξη Εντόμων με πάνω απο 150000 είδη ανα τον κόσμο και περιλαμβάνει τις Μέλισσες, τις Σφήκες, τα Μυρμήγκια και τα Σύμφυτα (τα μόνα που δεν ξεχωρίζει ο θώρακας απο την κοιλιά). Πολλά είδη είναι παρασιτικά και μερικά υπερ-παρασιτικά (παρασιτούν σε άλλα παρασιτικά έντομα). Ενδιαφέρον παρουσιάζει ο τρόπος με τον οποίο τα έντομα αυτά φροντίζουν για τ' αβγά τους. Άλλα κυνηγούν κάμπιες, αράχνες ή άλλα έντομα, τις ναρκώνουν με το δηλητήριό τους και τις τοποθετούν κοντά στα αβγά για να έχουν έτοιμη τροφή οι νύμφες, κάποιες σφήκες η μητέρα είναι η ίδια η πρώτη τροφή και οι Ιχνευμονίδες (Ichneumonidae) φροντίζουν να τραφούν οι νύμφες με τα αυγά του εντόμου ξενιστή. Αυτό το τελευταίο αποδεικνύεται ωφέλιμο σε κάποιες περιπτώσεις, όπως π.χ. στην καταπολέμηση βλαβερών καμπιών, και σε άλλες απειλεί με εξαφάνιση το έντομο ξενιστή. Το θηλυκό διαθέτει ένα ειδικό όργανο για να εναποθέτει τα αυγά του σε μέρη δυσπρόσιτα. Το ίδιο όργανο μπορεί να αποτελεί και το κεντρί του (σαν όργανο άμυνας ή επίθεσης, κυρίως οι σφήκες που φροντίζουν να έχουν οι νύμφες τους νεκρά ή παραλυτοποιημένα έντομα σαν πρώτη τροφή). Κατα τα άλλα τα περισσότερα Υμενόπτερα είναι φυτοφάγα και τρέφονται με άνθη, φύλλα, νέκταρ ή βλαστούς.

Σε πολλά είδη υμενοπτέρων συναντούμε καλά αναπτυγμένη - και πολύ ενδιαφέρουσα - κοινωνική ζωή όπως στις μέλισσες, στα μυρμήγκια και σε κάποια είδη σφηκών. Σίγουρα η πιο ενδιαφέρουσα Τάξη Εντόμων.

Οικογένεια: Agaonidae (Ψήνες)

Blastophaga psenes (φωτο απο το ιντερνετ). Το σφηγκάκι που πολλαπλασιάζεται μέσα στο σύκο και με αυτό τον τρόπο γίνεται η γονιμοποίηση των ανθέων που είναι εσωτερικά και έτσι φθάνει το σύκο να γίνει αυτό το νόστιμο φρούτο.

Οικογένεια: Andrenidae (κάποιες Μέλισσες)

Andrena sp

Andrena sp

Andrena sp θήλυ. Γενικά ο καθορισμός του είδους στα Υμενόπτερα θέλει ειδική μελέτη και δεν γίνεται εύκολα απο φωτογραφίες.

Andrena sp άρρεν

Andrena sp

Οικογένεια: Apidae (γνήσιες Μέλισσες) Δεν είναι όλες οι Μέλισσες κοινωνικά έντομα, πολλές ζουν μοναχικά, άλλες γεννούν τα αυγά τους στο έδαφος, άλλες σε ξυλώδεις βλαστούς. Θεωρούνται το Νο1 στην γονιμοποίηση των ανθέων, καθώς τρέφονται με νέκταρ ενώ αρκετές είναι συλλέκτες γύρης.

Apis mellifera (η Μέλισσα που κάνει το μέλι. Τι να πρωτοπεί κανείς για την κοινωνική οργάνωση αυτού του εντόμου. Η οικολογική του σημασία... τεράστια)

Bombus argillaceus (ένας Βομβίνος με μαύρη κοιλιά)

Bombus terrestris (ο πιο κοινός Βομβίνος - το όνομα απο τον χαρακτηριστικό βόμβο - γεννάει τα αυγά τους στο χώμα, εξ'ου και το terrestris)

Ceratina sp

Anthophora sp

Anthophora sp

Eucera sp

Eucera sp

Melecta sp

Melecta sp

Thyreus histrionicus ίσως

Thyreus sp

Xylocopa sp (violacea ή iris) Μοναχικές μέλισσες που γεννούν τα αυγά τους σε ξύλα ή ξυλώδεις βλαστούς,

Οικογένεια: Braconidae Οικογένεια παρασιτικών σφηκών. Συνήθως παρασιτούν σε νύμφες άλλων εντόμων ακόμα και αφίδων, οπότε μπορεί να θεωρηθούν ως και ωφέλιμα, για τις καλλιέργειες.

Agathidinae sp Αυτές τρέφονται με κάμπιες Λεπιδόπτερων (Πεταλούδων) οπότε χρησιμοποιούνται για την βιολογική καταπολέμηση βλαβερών καμπιών σε καλλιέργειες.

Οικογένεια: Colletidae

Colletes sp

Hylaeus sp

Οικογένεια: Crabronidae

Cerceris sp ίσως

Stizus fasciatus

Οικογένεια: Cynipidae Στην Οικογένεια αυτή ανήκουν κάποιες πολύ μικρές (σχεδόν αόρατες) σφήκες που αφήνουν τα αυγά τους πάνω σε φύλλα σε ειδικούς σχηματισμούς που ονομάζονται galls (χοληδόχοι).

Χοληδόχοι Plagiotrochus quercusilicis

Οικογένεια: Evaniidae Οικογένεια παρισιτοειδών σφηκών που η προνύμφη τους εκκολλάπτεται και στη συνέχεια τρέφεται με αυγά Κατσαριδών.

Evania appendigaster Θεωρείται μεγάλη τύχη να υπάρχει έχει αυτό το έντομο κάπου γύρω (και όχι μέσα) στο σπίτι.

Οικογένεια: Formicidae (Μυρμήγκια) Σίγουρα το πιο κοινωνικό απο όλα τα Υμενόπτερα, οι κοινωνίες τους περιγράφονται απο κάποιους σαν ένας Υπερ-Οργανισμός καθώς λειτουργούν σαν μια ενιαία οντότητα με όλα τα άτομα να συνεργάζονται τέλεια για το καλό της κοινότητας. Υπάρχει καταμερισμός της εργασίας, τέλεια επικοινωνία με τη χρήση φερομονών, ήχων και αφής, και ικανότητα επίλυσης πολύπλοκων προβλημάτων. Πηγή έμπνευσης και μελέτης για κάποιους, τροφή σε κάποιες κοινωνίες, φαρμακευτική, έλεγχος παρασίτων, είναι κάποια απο τις χρήσεις του εντόμου αυτού απο τον άνθρωπο.

Aphaenogaster testaceopilosa Complex Εδώ σε εγρήγορση όλη η κοινότητα να μεταφέρει αυγά και προνύμφες σε άλλη φωλιά γιατί η προηγούμενη κρίθηκε επικίνδυνη.

Camponotus sp άρρεν. Τα μόνα Μυρμήγκια που έχουν φτερά είναι οι νέες βασίλισσες και τα αρσενικά τα οποία γεννιούνται για να γίνει το λεγόμενο "γαμήλιο ταξίδι". Τα αρσενικά είναι καταδικασμένα να πεθάνουν μετά απο αυτό το ταξίδι ενώ η γονιμοποιημένη βασίλισσα θα αποβάλλει τα φτερά της και θα ψάξει να κάνει μια καινούργια φωλιά.

Formicinae sp άρρεν. Το ότι είναι Μυρμήγκι και δεν είναι Σφήκα ή Μέλισσα, φαίνεται απο τις κεραίες που έχουν τη λεγόμενη "γονατοειδή άρθρωση"

Lasius niger (μαύρο Μυρμήγκι του κήπου στα αγγλικά) έτοιμα για το γαμήλιο ταξίδι και Lasius umbratus (παρασιτικό Μυρμήγκι το οποίο προτιμάει να παρασιτεί στο, ιδίου Γένους, Lasius niger. Κοινωνικός παρασιτισμός λέγεται το φαινόμενο ή, όπως λέμε, ζουν σχεδόν "στην πλάτη του άλλου"). Η γονιμοποιημένη βασίλισσα θα σκάψει μόνη της την νέα φωλιά, θα κλείσει την τρύπα και θα γεννήσει τα αυγά της. Μέχρι την ώρα που εκκολαφθούν οι νέες εργάτριες (σε 8-10 εβδομάδες), θα τρέφεται με τους μυς του θώρακα των αποκομμένων φτερών και ίσως με κάποια αυγά. Η συγκεκριμένη βασίλισσα είναι απο τις μακροβιότερες, φθάνοντας τα 29 έτη.

Cataglyphis sp κουβαλάει νυχτοπεταλούδα

Μυρμήγκι κουβαλάει σκαθάρι. Απίστευτο το πόσο μεγαλύτερα και βαρύτερα απο το σώμα τους αντικείμενα μπορούν να κουβαλήσουν.

Μυρμηγκοφωλιές μετά απο βροχή. Τα Μυρμήγκια βγάζουν το βρεγμένο χώμα προς τα έξω επισκευάζοντας τη φωλιά τους.

Οικογένεια: Halictidae

Eucerini sp ίσως

Halictidae sp

Halictidae sp

Halictus scabiosae άρρεν

Lasioglossum sp ίσως

Pseudapis sp

Οικογένεια: Ichneumonidae Παρασιτικές Σφήκες, ίσως η πιο δύσκολη Οικογένεια για αναγνώριση.

Cryptus sp

Ichneumon sp

Therion sp

Οικογένεια: Masaridae (Σφήκες γύρης) Οικογένεια Σφηκών που κάνουν μικρές πήλινες φωλιές στο χώμα, γεννάνε τα αυγά τους, τα γεμίζουν με γύρη και νέκταρ και την κλείνουν. Σαν κάποιες μοναχικές μέλισσες.

Ceramius bureschi ssp. lycaonius

Το είδος αυτό το ανακαλύψαμε (Great find!) μετά απο την παρατήρηση ότι μια μικρή Σφηκούλα (Ceramius bureschi τελικά) παρενοχλούσε όλες τις πολύ μεγαλύτερες Polistes dominula στη λιμνούλα. Το νερό είναι πολύ βασικό για την κατασκευή της φωλιάς και των 2 αυτών Σφηκών. Η Polistes για τις χάρτινες φωλιές και η Ceramius για τις λασποφωλιές της.

Οικογένεια: Megachilidae Οικογένεια Μελισσών με το χαρακτηριστικό να μαζεύουν τη γύρη με ένα ειδικό όργανο (scopa) στο κάτω μέρος της κοιλιάς και όχι με τα πίσω πόδια όπως οι περισσότερες μέλισσες. Κατα το πλείστον μοναχικές (και όχι κοινωνικές) Μέλισσες, κάποιες χτίζουν φωλιά κόβοντας φύλλα ή άνθη, κάποιες με λάσπη και κάποιες άλλες με ρετσίνια απο δέντρα.

Anthidiellum strigatum

Anthidiellum sp σε σύζευξη

Anthidium sp

Megachile sp

Megachile parietina μία απο αυτές που φτιάχνουν φωλιά με λάσπη (φωτο απο Κόρινθο)

Megachile sp

Rhodanthidium septemdentatum Η πιο κοινή απο όλα τα Megachilidae.

Οικογένεια: Mutillidae (Velvet ants - μεταξένια Μυρμήγκια) Οικογένεια παρασιτικών Σφηκών που επειδή τα θηλυκά στερούνται φτερών, μοιάζουν με Μυρμήγκια. Ο όρος μεταξένια αφορά στο χτυπητό χνουδωτό χρώμα τους, που στη φύση είναι σημάδι "είμαι επικίνδυνος, δεν τρώγομαι". Το τσίμπημα τους είναι εξαιρετικά επώδυνο αν και το δηλητήριο είναι πολύ λιγότερο τοξικό και τσιμπάει σπάνια και μόνο όταν αμύνεται.

Ronisia brutia Το αρσενικό πετάει ψάχνοντας κάποιο θηλυκό. Μετά τη γονιμοποίηση το θηλυκό θα ψάξει για μια φωλιά ή απο Μέλισσα που κάνει φωλιά στο χώμα ή απο Σφήκα και θα αφήσει απο ένα αυγό δίπλα σε κάθε προνύμφη του ατόμου-ξενιστή.

Οικογένεια: Pompilidae Οι Σφήκες αυτές είναι κυνηγοί Αραχνών. Δεν τις τρώνε καθώς η τροφή τους είναι το νέκταρ απο διάφορα άνθη. Σκάβουν μια τρύπα, γεννάνε ένα αυγό, βάζουν την παραλυμένη Αράχνη και κλείνουν την τρύπα. Όταν το αυγό εκκολαφθεί η προνύμφη τρέφεται με την Αράχνη μέχρι την ολοκληρωτική μεταμόρφωσή της.

Anoplius viaticus

Μία Anoplius ή Auplopus sp με το θύμα της

Pompilidae sp την ώρα που συλλαμβάνει μια Αράχνη. Η Αράχνη δεν μπορεί να της κάνει τίποτα γιατί η Σφήκα πετάει οπότε το μόνο που μπορεί να καταφέρει είναι να δραπετεύσει.

Οικογένεια: Scoliidae Οικογένεια παρασιτικών Σφηκών σε διάφορα Σκαραβοειδή (Τάξη Κολεόπτερα). Κάποια είδη είναι υπεύθυνα για την γονιμοποίηση Ορχεοειδών (Ορχιδέες) που μιμούνται με το σχέδιο τους το θηλυκό για να μπερδέψουν τις Σφήκες.

Colpa quinquecincta άρρεν

Scolia hirta

Scolia sexmaculata

Οικογένεια: Sphecidae Οικογένεια Σφηκών που, ως επι το πλείστον φτιάχνουν τις φωλιές τους με λάσπη. Εξαίρεση το γένος Ammophila που σκάβει τη φωλιά της σε αμμώδη χώματα, και το γένος Sphex.

Ammophila heydeni

Chalybion sp στη λιμνούλα. Το νερό απαραίτητο στοιχείο για τις λασποφωλιές.

Chalybion sp εργασίες στη φωλιά.

Η φωλιά στην οποία δούλευε

Prionyx sp ίσως

Sceliphron curvatum με κομματάκι λάσπης

Φωλιά στην αποθήκη του Ήλιου. Πολλές φορές οι φωλιές ξαναχρησιμοποιούνται απο την ίδια ή απο άλλου είδους Σφήκα. Εδώ βλέπουμε τουλάχιστον 2 είδη. Τα "πιθαράκια" απο κάτω μάλλον απο την Sceliphron.

Sphex funerarius την ώρα που σκάβει τη φωλιά της. Θα σκάψει μια φωλιά γύρω στους 15 πόντους με αρκετά δωματιάκια. Σε κάθε δωματιάκι θα γεννήσει απο ένα αυγό και θα τοποθετήσει και ένα νεκρό έντομο, συνήθως Ορθόπτερο (Ακρίδες, Τριζόνια), για να τραφεί η προνύμφη που θα γεννηθεί σε 3-4 μέρες.

Οικογένεια: Vespidae Απο τις μεγαλύτερες Οικογένειες Σφηκών πολλές απο αυτές κοινωνικές με άψογη κοινωνική οργάνωση και άλλες μοναχικές. 

Eumeninae sp (Parancistrocerus perennis ίσως)

Odynerus sp

Polistes dominula

Polistes dominula (φωλιά στο Δεντρολίβανο)

Polistes dominula ενώ ξεκοιλιάζει μια Μύγα. Δεν τρέφονται με Μύγες παρά με νέκταρ απο λουλούδια. Τα εντόσθια της Μύγας θα τα βάλει μέσα στα κελιά που γεννάει τα αυγά της για να τραφεί η προνύμφη της.

Rhynchium oculatum Ένα απο αυτά που ονομάζει ο λαός "Σερσέγκια"

Symmorphus sp Μικρές μοναχικές Σφήκες που προτιμάνε να κάνουν τις φωλιές τους σε υπάρχουσες τρύπες (φωλιές απο άλλες Σφήκες, τρύπες σε ξύλα κλπ.). Μετά χωρίζουν τα δωματιάκια που γεννούν τα αυγά τους με λάσπη. Για τις προνύμφες τους φροντίζουν να τους εξασφαλίσουν τροφή, συνήθως κάμπιες.

Vespa orientalis (ο κατ'εξοχήν Σέρσεγκας)

Vespula germanica Αυτό το είδος μαζί με τη Vespa orientalis έχουν μια τάση να τρώνε αποφάγια σαν πηγή πρωτεϊνών.